مراتب و اسامی تقسیمات زمانی سنگ ها

مقیاس زمانی زمین شناسی

دید کلی

در زمین شناسی مدرن ، از همان اوایل تقسیم سکانسهای ناحیه‌ای چینه شناسی به واحدهای بزرگ و قابل تشخیص از یکدیگر ، بر اساس فسیلها معمول بوده است. چینه شناسان ابتدا مرز بین دوره‌ها را بر اساس انقطاع مشخص در آثار جانوری و گیاهی قرار می‌دادند. بسیاری از این مرزها امروزه نیز صحیح به نظر می‌رسند، زیرا بعضی از آنها تغییرات تکاملییا انقراضی مشخصی را در موجودات نشان می‌دهند که در طی دوره کوتاهی از زمان در مقیاس جهانی صورت گرفته است. البته باید دانست که مقیاس زمانی زمین شناسی نسبی است و پس از کشف تعیین زمان به روش رادیواکتیو توانستند این مقیاس را با زمان مطلق که بر حسب سال تعیین می‌شود، ارتباط دهند.

واحدهای زمان چینه‌ای:

این واحدها در تقسیم بندی سن طبقات زمین بکار می‌رود. تقسیمات سن طبقات زمینیا به عبارت دیگر تقسیم بندی تاریخ زمین مبتنی بر پیدایش و تحول پوسته جامد زمینیا لیتوسفر (Litosphere) و همچنین تکامل موجودات روی زمینیا بیوسفر (Biosphere) از بدو پیدایش زمین تاکنون است. وقایع و حوادث دیگری نظیر کوهزایی و تغییرات دیگری پوسته جامد از نوع فیزیکی و شیمیایی همگی می‌تواند در تقسیم بندی تاریخ زمین رل مهمی داشته باشد.

اشکوب:

واحد اصلی کرونواستراتیگرافی که در مطالعات چینه شناسی مورد استعمال بیشتری دارد اشکوب است. سری طبقاتی که برای اولین بار به منظور ایجادیک اشکوب مورد مطالعه قرار گرفته به آن استراتوتیپ (Strato type) و محل جغرافیایی آن را (Type localiy) یا محل تیپ گویند. اولین بار در سال 1852 میلادی دیرینه شناس فرانسوی به نام آلسید دربینی (Alcided orbigny) اشکوب را تعریف کرد.

1.بعد از بیوزن واحد بزرگتری که از لحاظ زمانی- سنگی به کار می‌رود، اشکوب است. اشکوب شامل مجموعه طبقات مربوط به رسوبات دریایی با فسیل‌های شاخص است که در مکان معینی دقیقا مطالعه شده است.

2. معمولا نام اشکوب را از اسم محلی که اولین بار مطالعه شده است گرفته و یکی پسوند «ian» به آن اضافه می‌کنند. مثلا اشکوب لوتسین از کلمه لوتس نام قدیمی شهر پاریس گرفته شده است.

3. هر اشکوب چند بیوزون را شامل می‌شود. به عنوان مثال اشکوب کامپانین در حوضه پاریس از دو بیوزون تشکیل گردیده است. چنانچه یک اشکوب شامل بیوزن‌های متعدد باشد آن را به زیر اشکوب تقسیم می‌کنند. واحد اصلی کرونوستراتیگرافی که در مطالعات چینه شناسی مورد استعمال بیشتری دارد، اشکوب است.

ریشه‌های لغوی و شناسایی اشکوب‌ها:

معمولا نام اشکوب را از اسم همان محلی که اولین بار مطالعه شده است گرفته و یک پسوند ian به آن اضافه می‌کنند. مثلا اشکوب ورفنین (Werfenian) از ناحیه ورفن (Werfen) در اتریش و اشکوب دومرین (Domerian) از مون دومارو (Monte Domaro) در شمال ایتالیا و اشکوب تورونین (Turonian) از ناحیه تور (Tours) در جنوب غربی پاتریس و سرانجام اشکوب لوتسین (Lutetian) از کلمه لوتس (Lutece) نام قدیمی شهر پاریس گرفته شده است.

اغلب تصور می‌شد که یک اشکوب شامل یک چرخه پیشروی و پسروی دریا در سطح جهانی است. ولی امروزه معلوم شده که چنین چرخه‌هایی قطعا از ماهیت جهانی برخوردار نیستند. اشکوبها در حال حاضر عموما بوسیله تطابق مستقیمیا غیرمستقیم با مقطع تیپ مقایسه داده می‌شوند. این تطابق بیشتر زیست چینه‌ای (بیواستراتیگرافی) است و مرزهای بیوزونها در تعریف و تشخیص حدود اشکوبها بکار برده می‌شوند. آشکار است که تعریف و چگونگی وضع چنین حدی بستگی زیادی به گروه فسیلهای مورد استفاده دارد.

حوضه‌های رسوبی دریایی و مطالعه اشکوب:

به دلیل روی هم قرار گرفتن طبقات و محتوای فسیلهای شاخص آنها اغلب استراتوتیپها در حوضه‌های رسوبی دریایی تعیین و مطالعه شده است. رسوبات این حوضه‌ها حاکی از پیشرویها و پسرویهای متعدد دریا در زمانهای مختلف زمین شناسی است که چرخه‌های رسوبی (Sedimentary cycle) را مشخص می‌کند. بنابراین در یک حوضه رسوبی دریایی امکان وجود چند اشکوب که هر اشکوب تعدادی چرخه رسوبی را دربردارد، می‌باشد. اساس و مبنای واحد زمانی (Time-Rock unit) یا کرانواستراتیگرافی اشکوب است. هر اشکوب به عنوان معیار و مشخصات خود دارای مقطع تیپیا برش الگو (Type section) است.

بیوزون و کاربرد آن:

هر اشکوب چند بیوزون را شامل می‌شود. به عنوان مثال همانطوری که قبلا گفته شد اشکوب کامپانین در حوضه پاریس از دو بیوزون تشکیل گردیده است. اساسا از بیوزونها در تطابق و در تشخیص حدود اشکوب استفاده می‌شود چون تکامل موجودات که می‌تواند از فسیلها معلوم شود، بیشترین و بهترین نشانه از زمان مربوط است که در سنگها باقی مانده است. خصوصیات سنگها نیز می‌تواند در هر زمان مورد استفاده قرار گیرد (مثلا برای کرونوزونهای اقلیمی دوره کواترنری و غیره).

سیستم (System):

مجموعه چند اشکوب یک سیستم را بوجود می‌آورد. نام هر سیستم از نام یک ناحیه مشخص یا سری رسوبات بخصوص و یا از نام فسیلهای خاص اشتقاق می‌یابد. به عنوان مثال در حالت اول در دوران پالئوزوئیک نام سیستم دونین (Devonian) از ناحیه دون (Devonshire) واقع در جنوب غربی انگلستان و در دوران دوم سیستم ژوراسیک از ناحیه ژورا (Jura) واقع در بین آلمان و فرانسه گرفته شده است.                                                                                                                      

در حالت دوم نام سیستم کربونیفر از رسوبات کربن‌دار و همچنین نام سیستم کرتاسه از کلمه یونانی کرتا (Certa) مشتق شده است. سرانجام در مورد سوم دوره نومولیتیک که یک زیرسیستم بشمار می‌رود، مترادف پالئوژن (Paleogene) است نامش از فسیل نومولیتس (Nummulites) اخذ گردیده است. بعضی از سیستمها به زیرسیستم (Sub-system) نیز تقسیم شده است. مثلا سیستم ژوراسیک به زیر سیستم های لیاس (Liassic) ، دوگر (Dogger) و مالم (Malm) تقسیم شده است.

واحدهای زمانی زمین شناسی

در چینه شناسی با زمان و سنگ سر و کار داریم، اگرچه این دو با هم تفاوت بسیار دارند، ولی با یکدیگر در ارتباط نزدیک می‌باشند. در اواخر قرن 19 زمین شناسان متوجه اهمیت و لزوم جدا کردن تقسیمات زمان زمین شناسی و سنگهای رسوب نموده در طول زمان ، شدند. بر این اساس واحدهای چینه شناسی را به واحدهای زمانی و واحدهای زمانی سنگ شناسی تقسیم نمودند.

واحدهای زمانی از بزرگ به کوچک عبارتند از: ائون (Eon)، دوران (Era)، دوره (Period)، دور (Epoch)، عصر (Age)

تقسیم‌بندی دورانها بر اساس دلایل و شواهد دیرینه شناسی ، چینه شناسی ، تکامل و نابودی موجودات زنده ، کو‌هزائیها و همچنین پیشروی و پسروی دریاها استوار است. به مجموع دورانهایی که دارای فسیلهای مشخص هستند، به نام ائون فانروزوئیک (Phanerozoic) و دورانهایی که فسیلهای آن به خوبی شناخته نشده‌اند، به نام ائون کریپتوزوئیک (Cryptozoic) یا حیات محلی گفته می‌شود. ائون فانروزوئیک به دورانهای پالئوزوئیک یا دوران دیرینه زیستی ، مزوزوئیک یا دوران میانه زیستی و سنوزوئیک یا دوران نوزیستی تقسیم شده است.
هر دوران به چند دوره تقسیم شده است. نام دوره از نام محل ، نام قبیله ، جنس رسوبات و یا نام فسیلهای خاص گرفته شده است. بعضی از دوره‌ها را به دو یا سه زیر دوره یا اپوک (Epoch) تقسیم نموده‌اند. تقسیمات زیر دوره اشکوب (Age) نامیده می‌شود. نام اشکوب از اسم محلی که برای اولین بار مطالعه شده و پسوند ین (Ian) بکار برده می‌شود.

واحدهای زمانی سنگ شناسی

یکی دیگر از تقسیمات چینه شناسی واحد cمانی سنگ شناسی است. به مجموع سنگهایی که در یک زمان خاص ته‌نشین شده‌اند، واحد زمانی سنگ شناسی گفته می‌شود. برای مثال به مجموع توالی لایه‌های ته‌نشین شده در یک دوران را به نام اراتم (Erathem) می‌گویند. برای هر واحد زمانی واحد معادل زمانی سنگ شناسی منظور شده است. به همین ترتیب وقتی صحبت از سیستم دونین به میان می‌آید، منظور رسوباتی است که در طی دوره دونین (410 تا 355 میلیون سال قبل) ته‌نشین شده‌اند.

واحدهای چینه فسیل Biostratigraphic Units 

در این تقسیم‌بندی سنگها را بر اساس فسیلهای موجود در آن دسته‌بندی می‌کنند. تنها عامل برقراری یک بایوزون (Biozone) بر اساس یک یا مجموعه‌ای از فسیلهای آن سنگ می‌باشد که آن را از سنگهای مجاور جدا می‌کند. در بایواستراتیگرافی نوع سنگ مهم نبوده و بر مبنای تجمع و ظهور گونه‌های فسیلی واحدها تشکیل می‌گردند. حد فاصل بایوزونها شامل لایه‌های بین پایین‌ترین و بالاترین لایه‌های ظهور چینه شناسی یک یا دو فسیل مشخص می‌گردد.
چنانچه بایوزون دارای یک گونه یا جنس فسیل باشد، تاکسون رینج زون (Taxon Range Zone) نامیده می‌شود، اغلب واحدهای بایواستراتیگرافی شامل بیش از دو گونه و یا جنس سنگواره در یک زمان هستند. به این گونه بایوزونها ، زون مجموعه (Assemblage Zones) گویند. این نوع بایوزونها دقت خوبی جهت انطباق دارند.

سایر تقسیمات چینه شناسی

از سال 1987 کمیته جهانی چینه شناسی تقسیمات جدید دیگری را که سطح زیرین و فوقانی آنها توسط نوعی دگرشیبی مشخص گردد، معرفی نمود. این واحدها شامل سنگهایی می‌شوند که سطح زیرین و فوقانی آنها توسط نوعی دگرشیبی مشخص گردد. این واحدها ممکن است شامل سنگها و فسیلهایی از سنین مختلف باشند. به این واحدها سینتم (Syntem) گفته می‌شود.
اخیرا بعضی چینه شناسان عقیده دارند که از تغییرات سطح دریاها در مقیاس جهانی می‌توان به عنوان مبنای جدیدی جهت انطباق بین قاره‌ای استفاده کرد. نوع دیگری از واحدهای چینه شناسی که بر مبنای وضعیت مغناطیسی موجود نامگذاری شده است، واحد مغناطیسی می‌باشد. در این روش تطابق بر اساس دیرینه مغناطیس سنگها انجام می‌گیرد. تقسیمات دیگری بر مبنای فسیل خاکها ، تجمع دگرشیبی‌ها برای سنگهای فاقد لایه بندی (مثل سنگهای دگرگونی درجه بالا) و سنگهای آذرین به نام واحدهای لیتودمیک (Lithodemic Units) مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تقسیمات چندان معمول نیستند.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: